Zo kun je slapend slim worden
Delen per e-mail
Chinees leren tijdens de slaap? Sciencefiction of binnen handbereik? Onderzoekers van het Slaaplab denken het laatste.
,De ironie is dat slaaponderzoek ten koste gaat van de slaap van de onderzoeker.
Iedere eindexamenkandidaat droomt ervan: leren in je slaap. Een beetje slimmer worden terwijl je ligt te snurken. In het UvA Slaap- en Geheugenlab lijkt het te kunnen. In onderzoek met zestig proefpersonen is aangetoond dat slapende mensen 's nachts kunnen leren. Een paar woordjes Deens, maar toch. Geheugenimplantatie klinkt als sciencefiction, maar hier op de campus van het Roeterseiland geloven de onderzoekers er hartgrondig in dat het kan.
Lucia Talamini, hoofd van het onderzoek en het lab, denkt dat het slapende brein veel informatie kan absorberen. Bedenk dan eens wat voor mogelijkheden dat in de toekomst biedt. Swahili leren in je slaap? De wereldsteden kunnen opdreunen? Alle ministers tot 1950 kunnen noemen, mét hun portefeuilles?
Talamini staat in het lab, naast een kapstok, waar geen jassen hangen, maar badmutsen met draden. Op de grond ligt vloerbedekking, er staan planten, en in de hoek een eenpersoonsbed - het lijkt in veel op een gewone slaapkamer, als je tenminste de camera's wegdenkt.
Het 'appartement' kan pikkedonker worden gemaakt. Ook is het geluidsdicht, dus proefpersonen zouden hier prima overdag kunnen slapen, als de biologische klok dat zou toelaten. Maar dat doet die niet.
Smørrebrød
Slaaponderzoek gebeurt dus vooral 's nachts, zegt promovenda Christa van der Heijden van VUmc. ,,De ironie is dat slaaponderzoek ten koste gaat van de slaap van de onderzoeker."
In de 'cockpit' van het slaaplab staat een rij monitoren, waar de magie zich afspeelt. Talamini legt uit dat wanneer de proefpersoon ligt te slapen, de hersenactiviteit wordt gemeten door de elektroden. Die wordt op de monitor vertaald in pieken en dalen; daaraan kunnen de hersenonderzoekers zien in welk slaapstadium de proefpersoon zit.
Uit andere onderzoeken is gebleken dat ons slapende brein herinneringen en opgeslagen informatie herhaalt. Wat, dacht Talamini, als we die herinneringen versterken, door ze 's nachts nog een keer aan te bieden? Blijven ze dan beter hangen?
Om daarachter te komen liet ze de proefpersonen Deense woordjes leren. Voor het slapen namen ze een lijst met 120 Deense woorden door met de Nederlandse vertaling erbij. 's Nachts werd de helft van de woordenlijst afgespeeld door twee boxen aan het hoofdeind. ,,Heel zachtjes: 'Smørrebrød.'" De volgende dag kregen de kandidaten weer een test. Wat bleek: ze scoorden tien procent beter op de lijst met woordjes die 's nachts waren herhaald.
Toch heeft het geen zin om te gaan slapen met een repeterende cursus Deens uit de speaker, zegt Talamini. ,,Het moment waarop de informatie wordt aangeboden luistert enorm nauw."
Sleutelen
Dertig procent van de mensen slaapt slecht, met allerlei gezondheidsgevolgen. Als we daar iets aan kunnen dan, is dat geweldig
Het onderzoek loopt al jaren en heel veel tijd is gaan zitten in het precies bepalen van de juiste milliseconde waarop de Deense woordjes worden afgespeeld. Als we slapen beleven we, buiten de remslaap, kortdurende oplevingen van hersenactiviteit. Ze duren één seconde. Precies dán moet het gebeuren.
Omdat het tijd kost om een EEG te analyseren én het woordje bij het oor te krijgen, moet het juiste moment worden voorspeld. Na jaren sleutelen is de techniek daar ook toe in staat: de computer berekent aan de hand van het slaappatroon wanneer het woordje naar de slaper moet en zendt het precies op tijd uit.
Talamini is niet alleen enthousiast over de resultaten, maar ook over de bijvangst. ,,We zien dat de proefpersonen die de woordjes 's nachts krijgen aangeboden, dieper slapen." Dat lijkt onwaarschijnlijk, omdat geluid doorgaans de nachtrust verstoort, maar hier niet, benadrukt Talamini. ,,Alsof je de schommel precies op het juiste moment een duw geeft. Ze gaan dieper slapen. Dertig procent van de mensen slaapt slecht, met allerlei gezondheidsgevolgen. Als we daar iets aan kunnen dan, is dat geweldig."
Herinneringen afzwakken
Slimmer worden tijdens de slaap en een betere nachtrust op de koop toe. De eerste resultaten vragen natuurlijk om veel aanvullend onderzoek, maar Talamini voorziet veel, heel veel mogelijkheden. Binnenkort begint in het slaaplab ook een onderzoek naar mensen met een posttraumatische stressstoornis. Want als je 's nachts herinneringen kunt versterken, kun je ze misschien ook wel afzwakken?
Ze heeft patent laten leggen op deze vorm van geheugenimplantatie en praat al met partijen om dit op de markt te krijgen. ,,We denken zelfs al na over het design. Het moet natuurlijk wel een slaapvriendelijk mutsje worden. Geen helm dus."
Verder in het nieuws
-
Video Zo herken je een leugenaar
Altijd al de Sherlock Holmes van de familie willen zijn? Dit is je kans. Glynis Bogaard van Maastricht University* onderzoekt welke technieken het beste werken om te achterhalen of iemand de waarheid spreekt of niet. Tipje van de sluier: ‘Vraag een leugenaar eens zijn verhaal achterstevoren te vertellen.’ -
Wedstrijd: bedenk een naam voor ster en planeet
Nederlanders kunnen een naam bedenken voor een ster en voor de planeet die er omheen draait. Dat worden dan de officiële namen voor de hemellichamen. De ster heeft nu nog de wetenschappelijke naam HAT-P-6, zijn planeet is HAT-P-6 b. -
Indiase sonde Chandrayaan in baan rond de maan
Een Indiase ruimtesonde is vandaag in een baan rond de maan gekomen. Het onbemande vaartuig, dat een maand geleden was gelanceerd, heeft veilig de moeilijke oversteek gemaakt. India zou bij een geslaagde maanlanding, na de Verenigde Staten, Rusland en China, het vierde land zijn dat daarin slaagt. -
PREMIUM
Zomeruniversiteit Het belang van nep-operaties en nepmedicijnen
De knapste koppen van Nederland vertellen deze zomer over ontwikkelingen in hun vakgebied in de Zomeruniversiteit. Vandaag deel 6: patiënten behandelen kan veel effectiever, betoogt hoogleraar gezondheidspsychologie Andrea Evers van de Universiteit Leiden. Haar aanpak: neem de placebo serieus. -
PREMIUM
‘We begrijpen weinig van de zwaartekracht, het menselijk verstand schiet tekort’
De knapste koppen van Nederland vertellen deze zomer over ontwikkelingen in hun vakgebied in de Zomeruniversiteit. Vandaag deel 5: Gerard ‘t Hooft (73) is een grote naam in de theoretische natuurkunde. Voor zijn onderzoek kreeg hij in 1999 de Nobelprijs. Hoe staat het met zijn zoektocht? ,,De zwaartekracht blijft een buitengewoon uitdagend probleem.’’
-
Video De Nederlandse 'nee' wordt in Azië gezien als hufterig gedrag
Een goedbedoelde ‘duim omhoog’ komt in Iran overeen met de minder vriendelijke middelvinger. Gebaren zijn lastig en kunnen tot enorme misverstanden leiden. Hoogleraar internationale communicatie Cees Hamelink (Universiteit van Amsterdam)* kent hier genoeg voorbeelden van. -
PREMIUM
1 op de 10 lijdt aan slapeloosheid: ‘Bijslapen is een fabeltje’
De knapste koppen van Nederland vertellen deze zomer over ontwikkelingen in hun vakgebied in de Zomeruniversiteit. Vandaag deel 3: Hoogleraar Eus van Someren (59) heeft maar één passie: slapeloosheid doorgronden. Al moet hij er zijn eigen slaap voor opofferen, hij wil de stoornis, waaraan 10 procent van de Nederlanders lijdt, kunnen behandelen. ,,Bijslapen? Dat is een fabeltje.’’ -
Astronomen vinden mogelijk leefbare planeet
Een internationale groep astronomen heeft met de TESS-ruimtetelescoop een nieuwe planeet ontdekt waar misschien leven mogelijk is. Deze ‘Superaarde’, genaamd GJ 357 d, in het sterrenstelsel Hydra, is minstens twee keer zo groot als de aarde en is slechts 31 lichtjaren van ons verwijderd. Dat blijkt uit een studie die dinsdag werd gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Astronomy and Astrophysics.
