Ook planten worden met virussen besmet: ‘Er bestaat geen virusvrije tuin’

Het coronavirus krijgt veel aandacht. Alsof er geen andere virussen bestaan. De mozaïekvirussen bijvoorbeeld, die je bij uiteenlopende planten als tulpen, komkommers en krokussen kunt tegenkomen.

In de 17de eeuw, ten tijde van de tulpengekte (toen je een grachtenpand kon kopen voor tien tulpenbollen), werden tulpen met gevlamde en gestreepte bloemen gewaardeerd. Het zou nog tot 1928 duren voordat wetenschappers erachter kwamen dat die vlammen en strepen werden veroorzaakt door het mozaïekvirus. Die decoratieve tulpen waren ziek.

Als je een veld bloeiende tulpen passeert, zie je soms mensen die met een aandachtige blik langs de tulpenbedden lopen, alsof ze hun horloge verloren zijn. Dat zijn 'ziekzoekers', wier taak het is geïnfecteerde tulpen op te sporen en te verwijderen.

Gevlamde tulpen bestaan nog. 'Rembrandttulpen' worden die genoemd, hoewel die beste Rembrandt nooit van zijn leven een tulp heeft geschilderd. Deze tulpen zijn niet ziek, maar door selectie ontstaan. Vaak zijn ze paars met witte vlammen, of geel met rood.

Plantenvirussen worden verspreid door dieren die van plantensappen leven en daarom vaak een snuit als een stiletto dragen. De bekendste is de bladluis. Die prikt in een blad of stengel en verspreidt hiermee het virus. Vooral de vliegende bladluis werkt efficiënt. En omdat luizen overal voorkomen, bestaat er geen virusvrije tuin. Vaak tast zo'n virus de plant niet aan, die is dan alleen drager, maar soms gaat de groei van een besmette plant zichtbaar achteruit. Dat zie je in de moestuin: raakt een courgette of een komkommer door een virus geïnfecteerd, dan wordt het blad een mozaïek van licht- en donkergroene vlekken. Zo'n patroon is aardig om te zien, maar al snel verdort het blad en sterft de plant.

Kun je er iets tegen doen? Jazeker. Er zijn courgetterassen in de handel die redelijk resistent zijn en komkommers worden vaak geënt op een onderstam die weinig virusgevoelig is. Die geënte komkommerplanten zijn niet goedkoop, maar in goede zomers (komkommers houden van warmte) haal je de investering eruit.

Sommige tuinplanten worden niet gezaaid, maar gekloond. Dat zijn bijvoorbeeld planten met dubbele bloemen, waarbij de meeldraden in bloemblaadjes zijn veranderd. Geen meeldraden, geen stuifmeel, en dus ook geen zaad. Je kunt zo'n plant alleen vermeerderen door hem te stekken of te scheuren. Daarmee vermeerder je ook het virus waarmee elke plant vroeg of laat te maken krijgt. En als je eeuwenlang kloont, verzwakt die plant. Hier heeft de moderne techniek uitkomst gebracht: veel planten worden nu gekloond via weefselkweek, een methode waarbij virusvrije groeitopjes in een laboratorium verder gekweekt worden.

Een soort reageerbuisplant, dus.

Ga je zelf komend weekend de tuin in? Kijk voor tips op Eigen Huis & Tuin. Voor meer wooninspiratie, zie onderstaande video's.